Praca socjalna Kod programu: 05-S1SP17.2019

Kierunek studiów „Praca socjalna” ma charakter interdyscyplinarny zarówno w obszarze wiedzy, jak i praktyki. Wykazuje szczególne powiązanie z takimi kierunkami kształcenia jak: socjologia, psychologia oraz pedagogika, których zakres problemowy stanowi podstawy wiedzy i umiejętności skutecznego profesjonalisty. Praca socjalna jako dziedzina stosowana koncentruje się na procesie rozumienia, pomagania i wpierania w dążeniu do samodzielności osób, które znalazły się w trudnej sytuacji. Jest kierunkiem, którego ukończenie uprawnia do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, regulowanego przepisami prawa (Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 z późn. zm.). Profil studiów na kierunku „Praca socjalna” określa się jako ogólnoakademicki. Podstawowym celem kształcenia na kierunku „Praca socjalna” jest przygotowanie do profesjonalnego wykonywania zawodu pracownika socjalnego zarówno w wymiarze instytucjonalnej pomocy społecznej, jak i w obszarze szeroko pojętych służb społecznych. Dlatego obok zajęć związanych z działalnością naukową Instytutu Socjologii, szczególny akcent położony jest na kształcenie umiejętności i kompetencji, jakimi absolwenci powinni się cechować w zawodzie, ale również w życiu społecznym. Służą temu zajęcia w formie praktyk, warsztatów i projektów, które umożliwiają studentom bezpośredni kontakt z profesją i jej zadaniami. Ważnym elementem jest przy tym kształtowanie właściwej, odpowiedzialnej postawy, opartej na współpracy i partnerstwie. W ramach kierunku od lat kształceni są studenci na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych dając tym samym możliwość zdobywania wykształcenia i podnoszenia kwalifikacji osobom czynnym zawodowo. Zdobyta wiedza wyposaża absolwenta w umiejętność posługiwania się wiedzą ogólną z zakresu nauk społecznych. Ułatwia proces skutecznego komunikowania oraz wyjaśniania zjawisk społecznych. Natomiast wiedza szczegółowa daje niezbędne podstawy do praktyki skoncentrowanej na pomocy człowiekowi. Ważnym elementem kształcenia jest budowanie świadomości znaczenia systematycznego doskonalenia zawodowego.

• Za pracę dyplomową może być uznana praca przygotowana samodzielnie przez studenta . (*Dopuszczalna jest praca pisana w zespołach dwuosobowych, przy spełnieniu wymogu wyraźnego określenia autorstwa poszczególnych treści pracy.) Przy ustalaniu tematu pracy dyplomowej brane są pod uwagę zainteresowania naukowe studenta, programy badawcze instytutu oraz możliwości w zakresie opieki naukowej nad daną pracą dyplomową. Student na podstawie wstępnej diagnozy sam dokonuje wyboru tematu, który później konsultuje z wybranym promotorem. Wymogi formalne związane ze składaniem pracy dyplomowej regulowane są zarządzeniem Rektora UŚ. • Student dokonuje wyboru promotora pracy dyplomowej z listy dostępnych zajęć seminaryjnych w danym roku akademickim, a następnie rejestruje się na wybrane seminarium w systemie USOS. Liczba miejsc jest dostosowana do liczebności studentów. Występują ograniczenia liczbowe w wielkości grup na seminariach dyplomowych i magisterskich, co jest podyktowane dbałością o jakość realizowanych zajęć. • Opiekę nad pracą sprawuje promotor. Promotorem pracy licencjackiej może być osoba posiadająca co najmniej stopień naukowy doktora. Promotorem pracy magisterskiej może być osoba posiadająca co najmniej stopień naukowy doktora habilitowanego. • Po przyjęciu pracy dyplomowej promotor kieruje pracę do recenzji oraz wspólnie z Przewodniczącym Komisji ustala termin obrony zgodnie z przyjętym w danym roku akademickim harmonogramem. • Oceny pracy dyplomowej dokonuje promotor oraz recenzent. Recenzent pracy jest wyznaczany drogą formalną zgodnie z kompetencjami odnośnie tematyki prac zaakceptowanych do obrony, posiadający co najmniej stopień naukowy doktora. W przypadku, jeśli recenzent negatywnie ocenił pracę dyplomową, Dziekan powołuje drugiego recenzenta. Jeśli drugi recenzent wystawił pracy dyplomowej ocenę pozytywną, dziekan dopuszcza studenta do egzaminu dyplomowego. Jeśli drugi recenzent ocenił pracę negatywnie, nie może ona być podstawą ukończenia studiów. W tym przypadku student musi przygotować nową pracę dyplomową. • Zgodnie z Zarządzeniem Rektora UŚ student jest zobowiązany do złożenia w jednostce dydaktycznej trzech jednakowych egzemplarzy pracy dyplomowej, podpisanych własnoręcznie przez studenta. Jeden egzemplarz pracy przeznaczony jest dla kierującego pracą, drugi dla recenzenta i trzeci do akt studenta. Wszystkie egzemplarze pracy powinny być wydrukowane dwustronnie oraz zbindowane lub klejone w lekką oprawę. Strona tytułowa pracy i strona druga pracy zawierająca oświadczenia studenta oraz słowa kluczowe, wykonywane są wg wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do Zarządzenia Rektora UŚ nr 16 z 28 stycznia 2015 r. Egzemplarz składany w do akt wymaga akceptacji promotora potwierdzonej podpisem wraz z datą przyjęcia pracy. • Po zrealizowaniu planu studiów i programu nauczania oraz uzyskaniu pozytywnych ocen pracy dyplomowej, student przystępuje do ustnego egzaminu dyplomowego. • Egzamin dyplomowy odbywa się przed powołaną przez Dziekana komisją, w której skład wchodzą co najmniej trzy osoby, w tym: przewodniczący, promotor i recenzent. Przynajmniej jeden z członków komisji posiada tytuł profesora lub stopień doktora habilitowanego. • Egzamin dyplomowy jest egzaminem ustnym i składa się z dwóch części: I. Część jawna egzaminu dyplomowego obejmuje: • Prezentację projektu socjalnego i dyskusję na temat projektu • Odpowiedź na dwa pytania egzaminacyjne Uwaga: Pytania dotyczą zakresu, który wynika z treści kierunkowych oraz specyfiki studiowanej specjalności (w przypadku studiów II stopnia). Lista zagadnień publikowana jest na stronie internetowej z wyprzedzeniem i podawana do wiadomości studentów na seminarium dyplomowym. Promotor nie później niż do końca marca każdego roku akademickiego wskazuje z listy nie mniej niż 20 zagadnień, z których dyplomanci powinni przygotować się do egzaminu. II. W części niejawnej komisja uzgadnia i ustala: • ocenę pracy dyplomowej, • ocenę egzaminu dyplomowego, • ostateczny wynik studiów. • Ukończenie studiów następuje z chwilą złożenia egzaminu dyplomowego z wynikiem co najmniej dostatecznym. Absolwent otrzymuje dyplom ukończenia studiów wyższych odpowiedniego stopnia. • Dziekanat wystawia dyplom ukończenia studiów. • Pozostałe kwestie reguluje „Regulamin studiów w Uniwersytecie Śląskim”.

W programie studiów przewidziano rozbudowane moduły praktyk, obejmujące w sumie 360 godz. Zgodnie z planem studiów, po ukończeniu 2 i 4 semestru studenci są zobowiązani do realizacji praktyki zawodowej w placówkach służb społecznych. Praktyki są zaliczane na ocenę w semestrze następującym po ich realizacji. W ostatnim semestrze studiów studenci zaliczają ponadto praktykę dyplomową związaną z przygotowywanym samodzielnie projektem socjalnym, będącym propozycją rozwiązania realnie występującego problemu społecznego. Cele praktyk: Głównym celem praktyk jest nabycie i doskonalenie umiejętności praktycznych niezbędnych do pełnienia roli pracownika socjalnego jako profesjonalisty. Cel ten osiąga się poprzez zapoznanie studentów ze szczegółami funkcjonowania jednostek organizacyjnych pomocy społecznej oraz organizacji zajmujących się pomocą i pracą socjalną na rzecz grup wymagających wsparcia. Studenci poznają specyfikę środowiska zawodowego, kształtują umiejętności zawodowe związane bezpośrednio z miejscem odbywania praktyki. Poznają rodzaj świadczonych usług, wymiary problemów i stan zaspokojenia potrzeb klientów przez placówki wsparcia. Kształtują ponadto umiejętności skutecznego komunikowana się w organizacji, współpracy z innymi specjalistami, czy pracy w zespole interdyscyplinarnym. Doskonalą organizację pracy własnej, pracy zespołowej oraz efektywnego zarządzania czasem, sumienności i odpowiedzialności za powierzone zadania. Wśród celów szczegółowych praktyk zawodowych na kierunku „Praca socjalna” wyszczególnić zatem można: 1. Zapoznanie ze specyfiką funkcjonowania jednostek organizacyjnych pomocy społecznej oraz instytucji i organizacji zajmujących się pomocą i pracą socjalną na rzecz osób i rodzin wymagających wsparcia, w tym: a) strukturą i organizacją placówek, w których student odbywa praktyki (systemem komunikacji i obiegu informacji; rodzajem świadczonych usług, organizacją pracy w tym regulaminem instytucji, statutem przepisami min. BHP), b) rodzajem świadczonych usług, c) kompetencjami ośrodka wynikającymi z przepisów prawa, d) specyfiką osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej pod względem demograficzno-ekonomicznym oraz psychologiczno-społecznym, e) potrzebami osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej, f) stopniem zaspokojenia przez placówki i poza nimi potrzeb osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej. 2. Aktywne uczestnictwo w działaniach podejmowanych w placówkach, na podstawie umów zawartych z przedstawicielami placówek. a) organizowanie różnorodnych form pomocy, b) przeprowadzenie wywiadów środowiskowych oraz prowadzenie związanej z tym dokumentacji, c) przyjmowanie wniosków i prowadzenie postępowania administracyjnego w sprawach zasiłków, d) współdziałanie z innymi instytucjami w zakresie pomocy społecznej. 3. Poznanie specyfiki pracy pracownika socjalnego w jednostce (poznanie zakresu obowiązków i zadań pracownika socjalnego realizowanych w placówce) 4. Zapoznanie się z dokumentacją pracownika socjalnego: druki, kwestionariusze wywiadu, oświadczenia itp. 5. Nawiązanie kontaktów z osobami i rodzinami korzystającymi z pomocy społecznej świadczonej przez placówki. 6. Poznanie metod i technik pracy socjalnej stosowanych w jednostce. 7. Współdziałanie w rozpoznawaniu, zaspokajaniu oraz uaktywnianiu potrzeb indywidualnych i społecznych osób i rodzin wymagających wsparcia. 8. Kształtowanie umiejętności zawodowych związanych z pracą pracownika socjalnego. 9. Doskonalenie umiejętności pracy własnej wykorzystanie wiedzy zdobytej podczas studiów w praktyce. 10. Zebranie materiałów umożliwiających opracowanie i realizację projektów socjalnych. Formy i czas realizacji praktyki Student zobowiązany jest do odbycia praktyk, w tym: a) 4 tygodnie (nie mniej niż 120 godzin) praktyk zawodowych po semestrze drugim, b) 4 tygodnie (nie mniej niż 120 godzin) praktyk zawodowych po semestrze czwartym, c) 4 tygodnie (nie mniej niż 120 godzin) praktyki dyplomowej w semestrze szóstym. Zaleca się by praktyki realizowane w semestrze 2 i 4 odbywały się w różnych placówkach, instytucjach lub organizacjach, przy czym przynajmniej jedna z praktyk powinna być zrealizowana w Miejskim / Gminnym /Ośrodku Pomocy Społecznej lub w Powiatowym Ośrodku Pomocy Rodzinie. Czas trwania praktyk nie jest wliczany do liczby godzin zajęć kontaktowych w planie studiów. Student na kierunku „Praca socjalna” w trakcie trwania praktyk powinien: - asystować w pracy wykonywanej przez opiekuna w placówce, wykonywać zgodnie z odbywaną praktyką zadania zlecone przez opiekuna, - przeprowadzić wywiad środowiskowy, - opracować plan pomocy w indywidualnym przypadku, - prowadzić dziennik praktyki, - uczestniczyć aktywnie w działaniach prowadzonych przez instytucję, w której odbywa praktykę, - aktywnie uczestniczyć w działaniach podejmowanych przez instytucję, - aktywnie uczestniczyć w działaniach na rzecz instytucji, w której odbywa praktykę, - gromadzić materiały na potrzeby opracowania projektu socjalnego (praktyka dyplomowa) System weryfikacji Praktyki zawodowe Proces odbywania praktyki zawodowej podlega weryfikacji dokonywanej przez wyznaczonego drogą formalną kierunkowego Opiekuna praktyki. Do zadań Opiekuna należą: - wyjaśnienie celu, formy i zasad zaliczania praktyk studentom, - konsultacja właściwego wyboru placówki, w której student planuje odbyć praktykę, - organizacja dokumentacji związanej z podpisaniem umowy ze strony UŚ (porozumienie między UŚ, a wybraną przez studenta placówką oraz skierowanie) - utrzymywanie kontaktu z instytucją, w której student odbywa praktyki (z instruktorem praktyki), - utrzymywanie kontaktu ze studentami w trakcie praktyk (w zależności od potrzeb), - przyjęcie dokumentacji z odbytych praktyk (dzienniczek praktyk, sprawozdanie, karta ocen), - omówienie praktyk na podstawie sprawozdań - wystawienie oceny Merytoryczną opiekę nad studentem odbywającym praktykę w danym ośrodku sprawuje Instruktor praktyki, który wydaje opinię poprzez wypełnienie karty ocen studenta, w której poświadcza liczbę godzin zrealizowanych w czasie trwania praktyki. Od studenta odbywającego praktykę wymaga się przede wszystkim: 1. Obecności w dniach i godzinach ustalonych z ośrodkiem. 2. Stałego kontaktowania się ze swoim Instruktorem praktyk, informowania go o wszystkich problemach i oczekiwaniach. 3. Dostosowania się do zasad, standardów i praktyk obowiązujących w placówce. 4. Szanowania poufności materiałów i informacji, do których będzie miał dostęp. 5. Okazywania gotowości do uczenia się i włączania we wszystko, co się będzie działo w ośrodku oraz wychodzenia naprzeciwko oczekiwaniom Instruktora. 6. Zebrania i zestawienia materiałów pozyskanych w trakcie praktyk oraz przedstawienia ich w formie sprawozdania z praktyk. Praktyka dyplomowa Opiekę nad praktyką dyplomową sprawują promotorzy. Studenci realizują ja głównie poprzez bezpośredni kontakt z placówkami i instytucjami, gdzie prowadzą badania, gromadzą materiały niezbędne do poprawnego opracowania projektów socjalnych oraz podejmują próbę ich wdrożenia. Dokumentem poświadczającym realizację praktyk jest karta praktyk, na której studenci pozyskują poświadczenie w postaci pieczątek instytucji/organizacji. Jednym z istotnych efektów praktyki jest projekt socjalny będący pracą dyplomową i podlegający ocenie na odrębnych zasadach. Zaliczanie Zaliczenie praktyki studenckiej przez kierunkowego Opiekuna praktyk odbywa się na podstawie dostarczonej dokumentacji zawierającej: - dzienniczek praktyki, - sprawozdanie z przebiegu praktyki, - opinię dyrekcji placówki lub opiekuna praktyki wraz z oceną. Dokumentacja powinna być dostarczona najpóźniej do 31 października, co umożliwia opiekunowi jej weryfikację i opracowanie całościowego sprawozdania. Za obowiązkowy wymiar praktyk student otrzymuje 12 punktów ECTS. Oprócz opisanych praktyk student zaznajamia się z funkcjonowaniem lokalnych placówek, instytucji i organizacji pozarządowych związanych z systemem pomocy społecznej w ramach zajęć: • Instytucje polityki i pomocy społecznej (publiczne, niepubliczne, monografia) Przykładowe placówki, w których studenci kierunku „Praca socjalna” mogą odbywać praktyki: Regionalne Ośrodki Pomocy Społecznej Gminne, Miejsko-Gminne i Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie Urzędy Wojewodów (jednostki do spraw: polityki społecznej, pomocy i zabezpieczenia społecznego) Domy Pomocy Społecznej Centra Integracji Społecznej Ośrodki Interwencji Kryzysowej Centra Usług Socjalnych i Wsparcia Warsztaty Terapii Zajęciowej Jednostki organizacyjne właściwe w sprawach zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu, działające na podstawie ustawy o pomocy społecznej, lub realizujące cele i zadania w ramach pomocy społecznej i pracy socjalnej Stowarzyszenia i fundacje działające w obszarze pomocy społecznej i pracy socjalnej

Program studiów określa wykaz przedmiotów obowiązkowych i przedmiotów do wyboru oraz dodatkowe wymagania do ukończenia studiów pierwszego stopnia. Punkty otrzymuje się zaliczając przedmioty obowiązkowe i przedmioty, które student sam wybiera w czasie studiowania. Ogólne zasady systemu punktowego ECTS (European Credit Transfer System), na którym oparty jest system punktowy, określają liczbę punktów na semestr w wysokości 30 punktów ECTS. Na studiach pierwszego stopnia należy uzyskać łącznie 180 punktów ECTS. Warunki ukończenia studiów Studia pierwszego stopnia na kierunku "Praca socjalna" trwają 6 semestrów. Aby ukończyć́ studia pierwszego stopnia należy spełnić́ następujące warunki: 1. zaliczyć przedmioty kierunkowe oraz przedmioty specjalnościowe 2. zrealizować dodatkowe wymagania zapisane w programie studiów 3. uzyskać́ co najmniej 180 punktów ECTS 4. zrealizować zapisane w planie studiów praktyki zawodowe oraz praktykę dyplomową 5. złożyć pracę dyplomową w postaci projektu socjalnego oraz zdać ustny egzamin dyplomowy (licencjacki).

Na mocy Ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 z późn. zm. ukończenie kierunku uprawnia do wykonywania zawodu pracownika socjalnego.

Działania w ramach kierunku "Praca socjalna" wpisują się w aktualną strategię rozwoju Uniwersytetu Śląskiego uwzględniając przede wszystkim misję Uczelni, która łączy się z otwarciem na wzrastające edukacyjne potrzeby społeczności, którym czyni zadość kształcąc na najwyższym możliwym poziomie i prowadząc badania naukowe w poszanowaniu podstawowego prawa akademickiej wolności w dociekaniu Prawdy, lecz także wypełnia istotną służbę społeczną polegającą na wszechstronnym rozwijaniu osobowości oraz formowaniu twórczych postaw i duchowych aspiracji ludzi z nim związanych. Cele strategiczne Instytutu Socjologii utożsamiają się z uniwersyteckimi i stanowią próbę przełożenia na grunt jednostki organizacyjnej Uniwersytetu Śląskiego trzech jego głównych celów strategicznych. Cel strategiczny 1: Zespołowa praca badawcza i badania naukowe na wysokim poziomie Kierunek praca socjalna charakteryzuje się wysokim stopniem interdyscyplinarności co pozwala na ukazanie zagadnień w możliwie szerokiej perspektywie. Stwarza tym samym pole do badań i rozwoju nowych idei mających na celu wyjaśnianie przyczyn, ale przede wszystkim poszukiwanie sposobów rozwiązań problemów społecznych. Badania zespołów naukowo-badawczych są prowadzone przy partnerskim współudziale studentów, którzy poznając specyfikę badań empirycznych mogą pogłębiać własne zainteresowania naukowe. Podstawowym obszarem aktywności badawczej zespołu naukowo-dydaktycznego w Instytucie Socjologii UŚ są badania podstawowe, rozwijane w ramach Zakładów. Poszczególne zespoły badawcze koncentrujące się wokół wybranych problemów, wzmacniają swoją skuteczność poprzez pozyskiwanie grantów badawczych umożliwiających finansowanie badań o wyższych parametrach jakościowych. Cel strategiczny 2: Innowacyjne kształcenie i konkurencyjna oferta dydaktyczna Kształcenie studentów na kierunku praca socjalna odbywa się w systemie trzyletnich studiów licencjackich. Obok zajęć związanych z działalnością naukową Instytutu Socjologii, szczególny akcent położony jest na kształcenie umiejętności i kompetencji, jakimi absolwenci powinni się cechować w zawodzie, ale również w życiu społecznym. Stąd następuje przesunięcie z biernego przyswajania wiedzy do aktywnego uczestnictwa w procesie kształcenia problemowego. Treści kształcenia przygotowują w głównej mierze do pełnienia istotnej roli pracownika socjalnego jako profesjonalisty, ale stanowią również niezbędne wyposażenie świadomego i wrażliwego uczestnika życia społecznego, obserwatora i badacza, człowieka o twórczej postawie, ciekawego nowych możliwości i gotowego do ciągłego rozwoju. Dążą do budowania świadomości szczególnego wpływu jaki mogą wywierać studenci w przyszłej roli zawodowej, stając się zdolnymi do inspirowania, kierowania i wspierania działań liderami społeczności lokalnych. Program ma przy tym strukturę elastyczną, co oznacza, że oprócz modułów obowiązkowych zawierających niezbędny kanon wiedzy i umiejętności profesjonalisty w zakresie pracy socjalnej, studenci mają możliwość wyboru tematyki, która interesuje ich szczególnie, i w której planują się specjalizować. Taka formuła zapewnia możliwość ciągłego ulepszania programu oraz dostosowywania tematyki do zmieniającej się sytuacji i pojawiających się nowych zagadnień istotnych dla problematyki kierunku. Podkreślając znaczenie kształcenia ustawicznego, kierunek praca socjalna jest realizowany również w formie niestacjonarnej, czym stwarza się możliwość uzupełniania wiedzy przez osoby aktywne zawodowo. Kontakt z absolwentami jest niejednokrotnie utrwalany także w ramach pozostałych, dostępnych form kształcenia jak studia podyplomowe lub szkolenia specjalizacji II stopnia w zawodzie pracownik socjalny. Wyjątkowo cenną współpracą są spotkania kadry dydaktycznej i absolwentów zatrudnionych w strukturach pomocy społecznej w ramach konferencji, seminariów, grup roboczych, spotkań eksperckich czy superwizji. Cel strategiczny 3: Aktywne współdziałanie z otoczeniem Instytut Socjologii jest w sposób naturalny związany ze środowiskiem ze względu na specyfikę badań i zainteresowań. Powołanie na początku lat dziewięćdziesiątych Studium Pracy Socjalnej stanowiło odpowiedź na rosnące potrzeby edukacji w zakresie kształcenia profesjonalnych służb społecznych. Począwszy od 2009 roku praca socjalna funkcjonuje jako samodzielny kierunek, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom interesariuszy, uwzględniając przepisy prawne oraz opierając się na doświadczeniach innych krajów europejskich. Dbałość o wysoką jakość kształcenia znajduje wyraz w programie studiów opracowanym zgodnie z potrzebami i wymaganiami współczesnego rynku pracy oraz zgodnie z oczekiwaniami społecznymi. Stanowi to wynik wieloletniej i stałej współpracy ze środowiskiem, w tym licznymi instytucjami i organizacjami pożytku publicznego zajmującymi się problemami społecznymi oraz zatrudniającymi absolwentów kierunku. Najmocniej zaakcentowaną i rozwiniętą płaszczyzną współpracy jest atrakcyjny program praktyk zawodowych, w trakcie których studenci nabywają i doskonalą umiejętności niezbędne do wykonywania zawodu. Znaczącym przejawem współpracy jest też wdrażanie w ośrodkach i placówkach pomocy społecznej projektów socjalnych przygotowanych przez studentów w ramach prac dyplomowych, a będących oryginalnymi i celnymi propozycjami rozwiązania realnie zdiagnozowanych problemów. W ramach aktywnej współpracy z otoczeniem, na potrzeby instytucji polityki społecznej zespół naukowo-badawczy opracowuje specjalistyczne raporty, diagnozy społeczne oraz rekomendacje. Aktywnie uczestniczy zarówno w rolach ekspertów, jak i partnerów w seminariach, konferencjach i projektach badawczych inicjowanych przez interesariuszy zewnętrznych, co owocuje obustronnymi korzyściami i wzmacnia efektywność podejmowanych działań.