Praca socjalna Kod programu: W3-S1SP19.2023

Studia na kierunku praca socjalna prowadzone są w profilu ogólnoakademickim, przy założeniu silnego powiązania wiedzy akademickiej z jej praktycznym zastosowaniem. Kształt programu odpowiada założeniom nowej koncepcji studiów pierwszego stopnia w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, uwzględniając odpowiednią proporcję zajęć ogólnodostępnych oraz zajęć przewidzianych w ramach kształcenia obszarowego, wspierającego kształcenie kierunkowe. Dla skutecznej realizacji założeń, w nowym programie zawarto moduły stanowiące wprowadzenie do problematyki pracy socjalnej, moduły związane z metodyką pracy socjalnej oraz grupę modułów składających się na pogłębioną i profesjonalną pracę socjalną. Modułom kierunkowym towarzyszą ponadto moduły skoncentrowane na ujęciu socjologicznym, stanowiącym podstawę studiów i nadającym ogólne ramy kształcenia. Pozwalają na zapoznanie osób studiujących ze społecznym ujęciem poruszanych zagadnień i osadzenie ich w naukowym kontekście, umożliwiającym zarówno udział w prowadzonych w Instytucie badaniach, jak i ich samodzielną organizację na potrzeby realizowanego projektu socjalnego. Istotne miejsce w programie zajmuje również grupa modułów psychologicznych, wzmacniających warsztat przyszłego profesjonalisty, koniecznych w pracy z drugim człowiekiem i dających możliwość poszerzenia świadomości działań, w tym samoświadomości. W katalogu modułów niezbędnych znajdują się ponadto moduły z obszaru nauk prawnych, pozwalających na zdobycie wiedzy i umiejętności stanowiących podstawę działań podejmowanych w aktywności zawodowej przyszłego profesjonalisty w strukturach wsparcia społecznego. W programie uwzględniono także moduły poszerzające wiedzę z obszaru pedagogiki, politologii oraz nauk o zarządzaniu i jakości dostrzegając ich powiązanie z obszarem aktywności pracowników socjalnych. Zaprezentowane treści programu przygotowują w głównej mierze do pełnienia istotnej roli pracownika socjalnego jako profesjonalisty, ale stanowią również niezbędne wyposażenie świadomego i wrażliwego uczestnika życia społecznego, obserwatora i badacza, człowieka o twórczej postawie, ciekawego nowych możliwości i gotowego do ciągłego rozwoju. Dążą do budowania świadomości szczególnego wpływu jaki mogą wywierać studentki i studenci w przyszłej roli zawodowej, stając się zdolnymi do inspirowania, kierowania i wspierania działań liderkami i liderami społeczności lokalnych. Program ma przy tym strukturę elastyczną, co oznacza, że oprócz modułów obowiązkowych zawierających niezbędny kanon wiedzy i umiejętności profesjonalisty w zakresie pracy socjalnej, osoby studiujace mają możliwość wyboru tematyki, która ich interesuje, i w której planują się specjalizować. Taka formuła zapewnia możliwość ciągłego ulepszania programu oraz dostosowywania tematyki do zmieniającej się sytuacji i pojawiających się nowych zagadnień istotnych dla problematyki kierunku. Podstawowym celem kształcenia na kierunku praca socjalna jest przygotowanie do profesjonalnego wykonywania zawodu pracownika socjalnego zarówno w wymiarze instytucjonalnej pomocy społecznej, jak i w obszarze szeroko pojętych służb społecznych. Dlatego obok zajęć związanych z działalnością naukową, szczególny akcent położony jest na kształcenie umiejętności i kompetencji, jakimi absolwenci powinni się cechować w zawodzie, ale również w życiu społecznym. Służą temu zajęcia w formie praktyk, warsztatów, projektów i wizyt studyjnych, które umożliwiają studentom bezpośredni kontakt z profesją i jej zadaniami. Ważnym elementem jest przy tym kształtowanie właściwej, odpowiedzialnej postawy, opartej na współpracy i partnerstwie. To co wyróżnia program studiów, to wzbogacenie o dostosowany do potrzeb wymiar praktyk oraz dyplomowanie w oparciu o metodę service learning (uczenie przez zaangażowanie społeczne), co jest zgodne z oczekiwaniami jakie pracodawcy stawiają przed absolwentami kierunku praca socjalna. Model wiąże się z aktywnym uczestnictwem w procesie kształcenia problemowego, w ramach którego przygotowywane są prace dyplomowe w formie projektu socjalnego, będącego odpowiedzią na realny problem, zidentyfikowany na podstawie badań własnych. Praca dyplomowa w takiej formie jest opracowaniem zagadnienia w sposób naukowy, będącym jednocześnie dokonaniem w formie zaangażowania społecznego, prezentującym zaawansowaną wiedzę i umiejętności samodzielnego analizowania, wnioskowania i działania. Ukazuje to jedną z podstawowych ról przyszłych absolwentów kierunku, jaką jest rola badacza problemów i potrzeb społecznych, ale także rola metodyka, stratega i kreatora zmian społecznych. Studenci kierunku praca socjalna odbywają obowiązkowe praktyki zawodowe, których celem jest poznanie przez studentów specyfiki środowiska zawodowego i kształtowanie ich umiejętności zawodowych związanych bezpośrednio z miejscem odbywania praktyki. Dzięki praktykom zawodowym studenci nabywają ponadto umiejętności skutecznego komunikowana się w organizacji, współpracy z innymi specjalistami i pracy w zespole interdyscyplinarnym. Doskonalą organizację pracy własnej i zespołowej, uczą się efektywnego zarządzania czasem, sumienności i odpowiedzialności za powierzone zadania. Praktyki zawodowe są realizowane w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz organizacjach trzeciego sektora zajmujących się pomocą i pracą socjalną na rzecz grup wymagających wsparcia. Wiedza zdobyta w trakcie studiów wyposaża osoby kończące studia w umiejętność posługiwania się wiedzą ogólną z zakresu nauk społecznych, co ułatwia proces skutecznego komunikowania oraz wyjaśniania zjawisk społecznych. Natomiast wiedza szczegółowa daje niezbędne podstawy do praktyki skoncentrowanej na pomocy człowiekowi. Ważnym elementem kształcenia jest budowanie świadomości znaczenia systematycznego doskonalenia zawodowego. Program pozwala na zdobycie zaawansowanej wiedzy, niezbędnej do kontynuowania studiów na poziomie magisterskim, otwierając tym między innymi możliwości rozwoju naukowego w obszarze pracy socjalnej. Stanowi jednocześnie rzetelną bazę wiedzy społeczno-psychologicznej, a także szeregu umiejętności i kompetencji społecznych, które sprawdzą się przy wyborze innej ścieżki dalszego kształcenia. Ukończenie kierunku uprawnia do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, regulowanego przepisami prawa (Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. z późn. zm.) oraz zawodu asystenta rodziny (Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 r. z późn. zm.). Kształcenie w ramach kierunku odbywa się w trybie stacjonarnym i niestacjonarnym dając tym samym możliwość zdobywania wykształcenia i podnoszenia kwalifikacji osobom czynnym zawodowo.

Warunkiem dopuszczenia do egzaminu dyplomowego jest osiągnięcie efektów uczenia się przewidzianych w programie studiów, uzyskanie poświadczenia odpowiedniego poziomu biegłości językowej w zakresie języka obcego oraz uzyskanie pozytywnych ocen pracy dyplomowej. Warunkiem ukończenia studiów jest złożenie egzaminu dyplomowego z wynikiem co najmniej dostatecznym. Absolwent otrzymuje dyplom ukończenia studiów wyższych potwierdzający uzyskanie kwalifikacji odpowiedniego stopnia. Szczegółowe zasady procesu dyplomowania oraz wymogi dla pracy dyplomowej określa Regulamin Studiów oraz regulamin dyplomowania.

Praktyki zawodowe są integralną częścią programu studiów, realizowanego przez studentów na poszczególnych kierunkach, poziomach, profilach i formach studiów. Praktyki mają pomóc w skonfrontowaniu wiedzy zdobytej w trakcie studiów z wymaganiami rynku pracy, zdobyciu umiejętności przydatnych w zawodzie, poznaniu praktycznych zagadnień związanych z pracą na stanowiskach, do których student jest przygotowywany w trakcie trwania studiów. Praktyki mają oswoić studenta z profesjolektami właściwymi dla konkretnej branży oraz kulturą pracy. Zasady organizacji praktyk określa zarządzenie Rektora. Szczegółowe zasady odbywania praktyk z uwzględnieniem specyfiki poszczególnych kierunków określa kierunkowy regulamin praktyk zawodowych, w szczególności: efekty uczenia się założone do osiągnięcia przez studenta podczas realizacji praktyki zawodowej, ramowy program praktyk zawierający opis zagadnień, wymiar praktyki (liczba tygodni godzin); formę praktyki (ciągła, śródroczna), kryteria wyboru miejsca odbywania praktyki, obowiązki studenta przebywającego na praktyce, obowiązki opiekuna akademickiego praktyki, warunki zaliczenia praktyki zawodowej przez studenta oraz warunki zwolnienia w całości lub części z obowiązku odbycia praktyk. Liczbę ECTS i liczbę godzin określa plan studiów.

Kierunek jest realizowany w profilu ogólnoakademickim, co stanowi potencjał dla rozwoju naukowego w obszarze pracy socjalnej, a także wpisuje się w aktualne założenia Strategii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach w szczególności w odniesieniu do obszaru badania naukowe (zwiększenie wpływu na rozwój nauki poprzez poprawę jakości badań ukierunkowanych na rozwiązanie istotnych problemów). Koncepcja studiów opiera się na łączeniu idei wynikających z wartości pracy socjalnej z socjologicznymi podstawami badania świata społecznego, tkwiącymi w szeroko rozumianej socjologii. Powiązanie kształcenia z prowadzonymi badaniami oraz działalnością naukową, a także łączenie ich z praktyką to podstawowy atut tych studiów. Realizacja modułów specjalizacyjnych umożliwia osobom studiującym udział w badaniach prowadzonych przez pracowników naukowo-dydaktycznych oraz czerpanie z doświadczeń praktyków, pozyskiwanych wśród specjalistów z obszaru wsparcia społecznego. Natomiast formuła pracy dyplomowej w postaci projektu socjalnego angażuje studentów w badania własne oraz działania na rzecz realnych potrzeb zdiagnozowanych w otoczeniu. Kształcenie do pracy socjalnej jest realizowane w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach począwszy od 1994 roku i niezmiennie wynika wprost z potrzeb społeczno-gospodarczych i uregulowań prawnych, bowiem kształcenie na kierunku przygotowuje do „zawodu regulowanego”, potrzebnego społecznie i wymagającego profesjonalnego przygotowania. Od samego początku w realizacji programu ma miejsce ścisła współpraca z otoczeniem zapewniająca studentom realizację praktyk i wizyt studyjnych, a także wpływająca na bieżące dostosowywanie programu do potrzeb rynku pracy (szczególnie w zakresie zajęć specjalizacyjnych). Przygotowana nowa koncepcja studiów jest wynikiem analizy badań przeprowadzonych wśród osób studiujących, absolwentek i absolwentów kierunku oraz zaangażowanych partnerów Rady Programowej kierunku, będących przedstawicielami otoczenia społeczno-gospodarczego. Uwzględnia zasygnalizowane potrzeby zmian, umacniając jednocześnie te elementy dotychczasowego programu, które są szczególnie wartościowe i określane mianem „dobrych praktyk”. Treści programowe przewidziane nowym programem studiów na kierunku praca socjalna zostały sformułowane w sposób szczegółowy i są dostosowane do koncepcji oraz celów kształcenia. Wykazują zgodność z misją Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, zapewniają efektywność przekazywania wiedzy oraz kształtowania umiejętności i kompetencji społecznych. Specyfika i zgodność treści programowych oraz przypisanych im efektów uczenia się uwzględnia, aktualnie prowadzone badania na Wydziale Nauk Społecznych oraz działalność naukową całej Uczelni, a także potrzeby otoczenia społeczno-gospodarczego. Konstrukcja programu oraz wprowadzone rozwiązania organizacyjne umożliwiają realizację efektów uczenia się założonych dla kierunku, jednocześnie przyjęte w nowej koncepcji studiów rozwiązanie umożliwia indywidualizację rozwoju i wyboru własnej ścieżki przez osoby studiujące. W kontekście zgodności efektów uczenia się z potrzebami otoczenia warto zaznaczyć, że absolwentki i absolwenci kierunku praca socjalna posiadają kompetencje będące pochodną aktualnego stanu wiedzy w obrębie nauk społecznych, adekwatne względem wyzwań związanych z funkcjonowaniem jednostek, grup i społeczności we współczesnym społeczeństwie. Są wyposażeni w wiedzę pozwalającą na pogłębiona analizę zachodzących procesów i zjawisk na różnych poziomach społecznego funkcjonowania. Posiadają znajomość problemów specyficznych dla współczesnego społeczeństwa oraz sprawność w poszukiwaniu rozwiązań, co stanowi bezpośrednią odpowiedź na oczekiwania społeczne.