Biologia Kod programu: W2-S1BI19.2025

Program studiów dla kierunku biologia jest zgodny z poziomem PRK: 6. poziom Polskiej Ramy Kwalifikacji – studia I stopnia. Osoba studiująca na kierunku realizuje i wypełnia kierunkowe efekty uczenia się, związane z dyscypliną nauki biologiczne, oraz posiada zaawansowaną wiedzę i kompetencje z obszaru nauk przyrodniczych oraz ścisłych i technicznych. Dobór kluczowych, obligatoryjnych treści kształcenia związany jest ściśle z kierunkowymi efektami uczenia się, a dodatkowo w przypadku specjalności nauczycielskiej – nauczanie biologii, chemii i przyrody z efektami uczenia się związanymi z kwalifikacjami uprawniającymi do wykonywania zawodu nauczyciela biologii, chemii i przyrody. W trakcie studiów I stopnia osoba studiująca zdobywa zaawansowaną i obligatoryjną wiedzę i umiejętności oraz kompetencje społeczne z obszarów nauk przyrodniczych i ścisłych: matematyki, statystyki, biofizyki i narzędzi informatycznych, niezbędnych do analizy danych zjawisk przyrodniczych i procesów biologicznych; chemii ogólnej i nieorganicznej: poznaje struktury materii i fizykochemiczne prawa rządzące przemianami materii, wykonuje obliczenia chemiczne i identyfikuje proste związki chemiczne; z chemii organicznej poznaje grupy funkcyjne, nomenklaturę, budowę, reakcje otrzymywania i właściwości poszczególnych klas związków organicznych, mechanizmy reakcji oraz metody identyfikacji związków organicznych; umiejętność stosowania przyrządów oraz analizy wyników pomiarów; dostosowuje się do pracy w laboratorium i współpracuje w grupie. Od roku akademickiego 2023/24 osoby studiujące na tym i innych kierunkach Uniwersytetu będą miały unikalną w skali kraju możliwość wyboru części przedmiotów spośród wszystkich dziedzin reprezentowanych w Uniwersytecie Śląskim. Program studiów realizuje efekty ogólne o charakterze wspierającym, pomocniczym, które w istotny sposób wspierają lub ulepszają kształcenie kierunkowe (np. znajomość języka obcego, wiedza o ochronie własności intelektualnej lub liczne kompetencje społeczne wywiedzione z dyscypliny wiodącej), wspierają dyscyplinę wiodącą i mogące być do niej przypisane. Możliwość podniesienia przez studentów i studentki kompetencji z obszaru nauk humanistycznych i społecznych realizowana jest poprzez przedmioty: Przedsiębiorczość i moduł wybierany np. z obszaru Ekspresja twórcza i krytyczne myślenie. Ponadto, wprowadzono przedmioty z zakresu Otwartych Modułów Uniwersyteckich (OMU), które mogą być prowadzone zarówno w języku polskim jak i angielskim. Program studiów kierunku biologia posiada elementy obszarów, wspierających kształcenie kierunkowe. Są to do wyboru obszar Cyfrowy świat, Zdrowie i rozwój osobisty, Środowisko naturalne i Technologie, Społeczeństwo obywatelskie i Przedsiębiorczość. Wartym podkreślenia jest, że w kształceniu studentów i studentek biologii kluczowe znaczenie mają umiejętności korzystania z nowoczesnych technik informacyjno-komunikacyjnych, w tym licencjonowanych oraz bezpłatnych aplikacji komputerowych oraz zasobów i komunikacji w sieci. Techniki te są niezbędnym narzędziem eksperymentalnej pracy badawczej, umożliwiającym uzyskanie, przetworzenie, obliczenie, oszacowanie statystyczne, zmagazynowanie danych badawczych, a jednocześnie uczą zasad wiarygodności, powtarzalności danych badawczych, konieczności udowodnienia wyników uzyskanych podczas pracy oraz konieczności ochrony bezpieczeństwa danych badawczych. Na kierunku biologia na I roku studiów I stopnia oferta modułów fakultatywnych, obejmuje następujące moduły: Chemiczne podstawy procesów życiowych, Teorie współczesnej biologii, Wprowadzenie do mikroskopowania, Metody badań terenowych, Podstawy nauk o środowisku. Moduły te mają na celu powtórzenie i uzupełnienie wiedzy w zakresie podstaw nauk przyrodniczych i mogą być traktowane jak moduły propedeutyczne, o czym wspomniano w opisie punktu. Do bardzo ważnych aspektów należy także indywidualizacja kształcenia, w tym zakresie widoczna jest różnorodność i elastyczność programu, umożliwiająca szeroki wybór przedmiotów fakultatywnych oraz bloku licencjackiego spośród sześciu proponowanych na studiach I stopnia. Pod koniec I semestru studenci i studentki wybierają specjalność: specjalność biologia lub specjalność – nauczanie biologii, chemii i przyrody a Osoby studiujące na specjalności biologia pod koniec 4 semestru wybierają jeden z sześciu proponowanych bloków licencjackich, realizowanych w trakcie semestrów 5 i 6, tj.: biotechnologię roślin i mikroorganizmów, ekologię, monitoring i rekultywację, biologię roślin i ochrona bioróżnorodności, biologię zwierząt i człowieka, nanobiologię lub strukturę i funkcję komórek i tkanek roślinnych i zwierzęcych. Każdy z bloków obejmuje zajęcia realizowane w formie wykładów, konwersatoriów i laboratoriów, prowadzonych przez pracowników zespołów badawczych, których profil naukowo-dydaktyczny związany jest z obszarem treści oferowanych w danym bloku. Nauczyciele akademiccy wykorzystują nowoczesne metody aktywizujące. Wybór konkretnego bloku skutkuje koniecznością zaliczenia wszystkich przedmiotów wchodzących w jego skład. Blok „Biotechnologia roślin i mikroorganizmów” przeznaczony jest dla osób studiujących zainteresowanych poznaniem i nabyciem umiejętności praktycznego wykorzystania różnych metod z zakresu biotechnologii roślin i mikroorganizmów. Studenci i studentki będą samodzielnie wykonywać eksperymenty z zakresu technik inżynierii genetycznej, cytogenetyki, prowadzić hodowle mikroorganizmów i pozyskiwać z ich udziałem proste substancje biogenne o znaczeniu przemysłowym, przeprowadzać mutagenezę roślin, a także regenerację i analizę roślin w kulturach in vitro. W ramach modułów Studenci poznają metody biotechnologiczne wykorzystywane w badaniach podstawowych z zakresu biologii molekularnej i biotechnologii oraz ich zastosowania w przemyśle m.in. spożywczym i farmaceutycznym, rolnictwie, hodowli roślin, medycynie i ochronie środowiska. Osoba studiująca uzyska również wiedzę na temat korzyści i zagrożeń, wynikających ze stosowania poznanych metod biotechnologicznych. Blok „Ekologia, monitoring i rekultywacja” łączy i porządkuje szeroko rozumianą tematykę związaną z ekologią. Osoba studiująca zapoznaje się w sposób praktyczny i teoretyczny z praktykami oceny jakości środowiska, wykorzystującymi różne metody biologiczne i chemiczne. Oferowane moduły umożliwią również zapoznanie się z aktualną wiedzą dotyczącą wskaźników ekologicznych, wykorzystywanych w badaniach siedlisk zdegradowanych. Na zajęciach osoba studiująca poznaje rodzaje zagrożeń środowiskowych, związanych między innymi z działalnością człowieka i jednocześnie nabywa wiedzę i umiejętności praktyczne, niezbędne do przywracania wartości użytkowych i przyrodniczych terenom zniszczonym w wyniku działalności człowieka. Blok „Biologia roślin i ochrona bioróżnorodności” umożliwia studentowi i studentce poszerzanie wiedzy w zakresie wybranych zagadnień biologii roślin, bioróżnorodności i jej ochrony. Osoba studiująca zapoznaje się z podstawami dendrologii oraz wybranymi przystosowaniami i strategiami życiowymi, jakie charakteryzują gatunki roślin występujące w różnych typach siedlisk, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki lokalnej rejonu górnośląskiego – siedlisk poprzemysłowych. Nabywa umiejętności wykorzystania podstawowych metod badawczych w identyfikacji wybranych gatunków roślin. Blok „Biologia zwierząt i człowieka” ma na celu umożliwienie osobom studiującym pozyskanie niezbędnej wiedzy, dotyczącej budowy, funkcji oraz ewolucji narządów i układów zwierząt i człowieka. Zainteresowani pozyskają umiejętności analizowania materiału porównawczego, stosowania zaawansowanych technik histologicznych i mikroskopowych w badaniu zwierząt oraz właściwej interpretacji wyników obserwacji. Studenci i studentki rozwiną również umiejętności i kompetencje do pracy ze zwierzętami w oparciu o pogłębioną wiedzę na temat określonych przepisów prawnych, dotyczących dobrostanu zwierząt. Blok „Nanobiologia” ma na celu wprowadzenia osób studiujących w najnowsze zagadnienia rozwijającej się nauki jaką jest nanobiologia. Głównym założeniem tego bloku jest wstępne zaznajomienie studenta i studentki z tematyką związaną z nanobiologią, czyli uświadomienie znaczenia struktur o wielkości „nano” w funkcjonowaniu komórki oraz całego organizmu, tak zwierzęcego jak i roślinnego, w stanie zdrowia i choroby. Zainteresowani mają możliwość poznania aktualnej wiedzy biologicznej w zakresie budowy i występowania naturalnych struktur o rozmiarach „nano" w świecie ożywionym. Niebagatelną rolę w proponowanym bloku ma zatem połączenie wiedzy z zakresu fizyki, chemii i biologii, co umożliwia poznanie nanocząstek stosowanych w biologii i medycynie, różnych technik do wizualizacji nanocząstek lub nanostruktur oraz ich wielokierunkowych wpływów na struktury komórkowe roślin i zwierząt. Ponadto osoba studiująca ma możliwość doskonalenia kompetencji w zakresie samodzielnego opracowywania materiałów źródłowych, formułowania własnych poglądów, dyskusji i wyrażania opinii na temat rozwoju nanobiologii, w tym także nanoetyki, nanobiomimetyki, podstaw nanotoksykologii oraz praktycznego wykorzystania nanobiostruktur, nanocząstek i nanomateriałów w codziennym życiu człowieka. Blok „Struktura i funkcja komórek i tkanek roślinnych i zwierzęcych” ma na celu umożliwienie osobom studiującym pozyskanie niezbędnej wiedzy dotyczącej możliwości analizy komórek i tkanek, tak roślinnych jak i zwierzęcych, na różnych poziomach organizacji: od tkankowego po molekularny. Proponowany blok tematyczny dostarczy studentom i studentkom wiedzę na tematy związane z praktycznym wykrywaniem składników poszczególnych tkanek i komórek, analizą procesów regulujących rozwój roślin i zwierząt oraz zapozna ze współczesnymi, zaawansowanymi metodami obrazowania komórek roślinnych i zwierzęcych, włącznie z obrazowaniem 3D. Ważnym aspektem przedstawionych bloków licencjackich jest przygotowanie osoby studiującej do prowadzenia badań, poprawnego wnioskowania i ich wdrażania, a jednocześnie wprowadzenia do analizowania bardziej zaawansowanych problemów na II stopniu studiów.

Warunkiem dopuszczenia do egzaminu dyplomowego jest osiągnięcie efektów uczenia się przewidzianych w programie studiów, uzyskanie poświadczenia odpowiedniego poziomu biegłości językowej w zakresie języka obcego oraz uzyskanie pozytywnych ocen pracy dyplomowej. Warunkiem ukończenia studiów jest złożenie egzaminu dyplomowego z wynikiem co najmniej dostatecznym. Absolwent otrzymuje dyplom ukończenia studiów wyższych potwierdzający uzyskanie kwalifikacji odpowiedniego stopnia. Szczegółowe zasady procesu dyplomowania oraz wymogi dla pracy dyplomowej określa Regulamin Studiów oraz regulamin dyplomowania.

Zakres i założenia kształcenia na kierunku Biologia wpisują się w cele przyjęte w najnowszej „Strategii rozwoju Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach” poprzez: 1. Modyfikację programów dla I poziomu studiów z uwzględnieniem prognoz dla rozwoju szkolnictwa wyższego zawartych w Agendzie modernizacji szkolnictwa wyższego. Kierunek Biologia I stopnia umożliwia udział studentów we wszelkich obszarach badań naukowych, prowadzonych przez pracowników i przygotowanie studentów do podejmowania i rozwiazywania problematyki badawczej. Założenie to jest realizowane poprzez nowoczesne studiowanie przedmiotów z dyscypliny nauk biologicznych oraz z innych, takich jak nauki chemiczne, fizyczne i matematyczne czy informatyka. Ponadto, domeną powyższego założenia jest również doskonalenie procesu kształcenia w wyniku bezpośredniego wdrażania studentów do realizacji projektów badawczych w poszczególnych zespołach badawczych, w tym zespołach interdyscyplinarnych. Aktualnie do najważniejszych obszarów działalności badawczej naszego Instytutu, istotnie wpływających na kształcenia na kierunku biologia, należą: 1. Badania struktury, funkcji i ewolucji genomów roślin modelowych i uprawnych oraz generowanie i analiza zmienności genetycznej, 2. Badania procesów życiowych organizmów na różnych poziomach organizacji oraz ich wykorzystanie w biotechnologii, ochronie środowiska i zdrowia, 3. Analiza budowy, funkcjonowania i ewolucji organizmów oraz ich systemów w zależności od czynników endogennych i środowiskowych, 4. Badania procesów warunkujących funkcjonowanie ekosystemów w kontekście współczesnych zagrożeń dla różnorodności biologicznej i jakości życia ludzi, w tym zmian klimatu, 5. Badania z wykorzystaniem biomonitoringu skutków produkcji i wprowadzania do ekosystemów nano- i mikromateriałów. W/w obszary rozwoju dyscypliny w Instytucie ściśle pokrywają się z Priorytetowymi Obszarami Badawczymi wskazanymi w Strategii Rozwoju UŚ. 2. Dostosowanie programu kształcenia do potrzeb rynku pracy. Oferta kształcenia jest systematycznie modyfikowana i rozwijana w odpowiedzi na zapotrzebowanie lokalnego rynku pracy, którą precyzuje aktywne współdziałanie Wydziału Nauk Przyrodniczych i Uczelni z regionem, a jednocześnie dostosowywana do oczekiwań globalnego rynku pracy. Jest to realizowane dzięki wprowadzeniu do programu studiów treści związanych z innowacyjnością i przedsiębiorczością, własnością intelektualną oraz większej liczby zajęć praktycznych oraz nabywaniu przez studentów kompetencji miękkich podczas wieloaspektowego kształcenia. Ważnym przejawem praktycznym współpracy z pracodawcami jest program obowiązkowych praktyk zawodowych dla studentów studiów licencjackich oraz udział otoczenia społeczno-gospodarczego w tworzeniu bazy zagadnień do realizacji w pracach dyplomowych, także podczas spotkań członków Rady Partnerów Społeczno-Gospodarczych. 3. Umiędzynarodowienie kształcenia. Na kierunku Biologia w celu uzyskiwania większej wymiany i mobilności międzynarodowej studentów oferta dydaktyczna jest dostosowywana poprzez tworzenie przedmiotów dwujęzycznych (w języku polskim i/lub angielskim), co wpływa na możliwość wyboru tego kierunku przez obcokrajowców w ramach Erasmus + i innych programów. Ponadto jednym z priorytetów jest również umożliwianie naszym studentom realizacji części programów studiów w uczelniach zagranicznych w obszarze krajów unijnych, głównie w programie Erasmus +. W ramach działania innych programów wspierających obszar umiędzynaradawiania prowadzona jest wymiana studencka z krajami spoza Unii Europejskiej. Do współpracy zapraszani są także uznani wykładowcy zagraniczni, często z wiodących jednostek naukowych, którzy wzbogacają program dydaktyczny kierunku i nawiązują współpracę naukową z pracownikami i studentami (np. z programów, takich jak JUWM (Jeden Uniwersytet Wiele Możliwości). Umiędzynarodowienie i mobilność w procesie kształcenia dotyczą zarówno wyjazdów, jak i przyjazdów studentów oraz nauczycieli akademickich do/z wielu uczelni europejskich i pozaeuropejskich. 4. Indywidualizacja kształcenia. Na kierunku Biologia głównym atutem kształcenia jest różnorodność i elastyczność programu, umożliwiająca szeroki wybór przedmiotów fakultatywnych oraz bloku licencjackiego. Zindywidualizowana forma nauczania realizowana jest dzięki małym grupom ćwiczeniowym. Ponadto, w toku kształcenia student może realizować indywidualny programu studiów, dostępny szczególnie dla studentów wyróżniających się. W trakcie studiów możliwe jest realizowanie zajęć w ramach tutoringu, podczas których student zostaje objęty indywidualną opieką pracownika badawczo-dydaktycznego posiadającego kompetencje tutorskie. Udział studentów w tego rodzaju zajęciach wpływa na ich aktywność i twórczość, jak również wyzwala postawy związane z odpowiedzialnością i współpracą w grupie. W większości zajęcia dedykowane studentom to głównie praktyczne zajęcia laboratoryjne, podczas których studenci nabierają kompetencji do pracy w nowoczesnych laboratoriach. 5. Podniesienie jakości kształcenia i rozwijanie kompetencji dydaktycznych nauczycieli akademickich. Celem dydaktycznym kierunku jest ciągłe upowszechnianie nowoczesnych i interaktywnych metod kształcenia i wdrażania do oferty dydaktycznej przedmiotów, realizowanych z wykorzystaniem nowych technologii. Wykorzystanie nowoczesnych technik w nauczaniu, wybór specjalistycznego oprogramowania stosowanego w naukach przyrodniczych oraz modernizowanie pracowni i laboratoriów, prowadzi do podnoszenia jakości kształcenia, które jest osiągane dzięki ciągłemu rozwijaniu kompetencji dydaktycznych nauczycieli akademickich oraz wewnętrznemu systemowi zapewniania jakości kształcenia. Działaniom tym sprzyjają prace w ramach realizowanych na Uniwersytecie projektach. W powiązaniu z misją Uniwersytetu Śląskiego kształcenie na kierunku biologia zakłada wszechstronny rozwój studenta, stwarzający solidną podstawę teoretyczną i praktyczną, zarówno do podjęcia aktywności zawodowej, jak i kontynuacji kształcenia. Kierunek posiada pozytywną ocenę Państwowej Komisji Akredytacyjnej.