Pedagogy of persons with disabilities with art therapy Programme code: 12-S2PA16.2016

Edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością prowadzona jest w różnych formach organizacyjnych (kształcenia separacyjnego, integracyjnego, inkluzyjnego i indywidualnego). W zależności od możliwości i potrzeb wychowanka użytkowane są zróżnicowane metody i koncepcje opieki, wychowania, kształcenia oraz rehabilitacji. Warto jednak zwrócić uwagę, że w przypadku wychowania i rehabilitacji, zwłaszcza osób głębiej niepełnosprawnych intelektualnie, większa część oddziaływań edukacyjno-wychowawczo-terapeutycznych odbywa się z wykorzystywaniem artystycznych środków przekazu i aktywizacji. Inaczej ujmując w przygotowaniu do realizacji zadań rozwojowych tej grupy uczniów – wychowanków niepoślednią rolę odgrywa arteterapia. W tradycyjnym modelu kształcenia studentów przygotowywanych do pracy z osobami niepełnosprawnymi edukacja artystyczna i kształtowanie kompetencji użytkowania sztuki w procesach terapii są zawężone (a może nawet należy użyć określenia pomijane). W efekcie czego w Warsztatach Terapii Zajęciowej, Domach dziennego (całodobowego) pobytu osób niepełnosprawnych intelektualnie, także w wielu innych palcówkach prowadzących rehabilitację i edukację osób niepełnosprawnych pracę znajdują absolwenci kierunków artystycznych, a swoje wykształcenie uzupełniają na kursach lub studiach podyplomowych z zakresu pedagogiki specjalnej. Powołanie kierunku autorskiego Pedagogika osób niepełnosprawnych z arteterapią służy wyposażeniu absolwentów w kompetencje zarówno w zakresie edukacji i rehabilitacji, jak i wykorzystywania sztuki w procesach terapeutycznych. Studia służą zatem wyposażeniu absolwenta nie tylko w wiedzę o niepełnosprawnościach i umiejętności z zakresu kształcenia, wychowania i opieki, ale w założeniach mają rozwijać / kształtować także jego zdolności artystyczne. Studia ulokowane są w dwóch obszarach – humanistycznym i społecznym. W założeniach służą zatem humanistycznemu rozwojowi studenta, nabywaniu wiedzy specjalistycznej z zakresu pedagogiki, pedagogiki specjalnej, psychologii, socjologii oraz wiedzy o sztuce, a także umiejętności jej wykorzystywania w procesach terapeutycznych. Zestawienie tych obszarów (oraz zarysowanych w ich obszarach zadań w zakresie wyposażania studenta w określone kompetencje) stanowi nowatorskie, a zarazem pożądane praktycznie rozwiązanie, kształcenia na poziomie studiów wyższych drugiego stopnia. Powołanie autorskiego kierunku studiów pedagogiki osób niepełnosprawnych z arteterapią ma na celu wykształcenie wysoko wykwalifikowanej kadry pedagogów – pracowników w obszarze edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością, między innymi placówek resortu oświaty (przedszkoli, szkół, ośrodków szkolno-wychowawczych, poradni psychologiczno-pedagogicznych i innych specjalistycznych) oraz resortu pracy i polityki społecznej (warsztatów terapii zajęciowej, domów pomocy społecznej, dziennych ośrodków wsparcia i innych), a także organizacji trzeciego sektora specjalizujących się w pomocy i wsparciu osób z niepełnosprawnością intelektualną ze szczególnym uwzględnieniem realizacji zajęć i działań o charakterze arteterapeutycznym. Powołanie kierunku Pedagogika osób niepełnosprawnych z arteterapią jest ściśle związane ze Strategią Rozwoju Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie na lata 2012–2020 oraz Strategią Rozwoju Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach na lata 2012-2020. Zważywszy na drugi strategiczny cel wymienionej strategii: Innowacyjne kształcenie i nowoczesna oferta dydaktyczna, obejmującym pkt 2.3. Otwartość i innowacyjność w obszarze kształcenia i pkt 2.3.2. Tworzenie nowych programów zgodnych z oczekiwaniami rynku pracy, proponowany do oferty dydaktycznej autorski kierunek jest odpowiedzią na oczekiwania potencjalnych pracodawców z obszaru województwa śląskiego. Pozwala to utworzenie nowego autorskiego kierunku, który spójnie współgra zarówno z przepisami prawa dotyczącymi wymaganych kompetencji i kwalifikacji zawodowych, jak i zapotrzebowaniem na pedagogów specjalnych posiadających jednocześnie wiedzę i umiejętności do prowadzenia różnego rodzaju terapii przez sztukę, która jest ważnym elementem metodyki pracy edukacyjnej, rewalidacyjnej i oddziaływań wychowawczych podejmowanych z osobami niepełnosprawnymi (szczególnie w głębszym stopniu). Ponadto powołany autorski kierunek studiów wykorzystuje istniejącą bazę i infrastrukturę Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji, w szczególności takich jej elementów jak: pracownię badań nad niepełnosprawnością, pracownie umiejętności artystycznych np. ceramiczną, baletową i inne. Opiera się na kapitale naukowym interdyscyplinarnego zespołu naukowo-dydaktycznego oraz wpisuje się w podejmowane kierunki badawcze. Stanowi także możliwą kontynuację studiów I stopnia na autorskim kierunku Oligofrenopedagogika z arteterapią (pedagogika osób niepełnosprawnych intelektualnie z arteterapią) prowadzonych w Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji od 2014 roku. Jednym z równie ważnych aspektów realizacji efektów kształcenia ww. kierunku jest współpraca z interesariuszami zewnętrznymi w środowisku lokalnym. Na podstawie umów o współpracy studenci mogą realizować praktyki preorientacyjne oraz metodyczne w instytucjach i placówkach edukacyjnych, poradniach pedagogiczno-psychologicznych, ośrodkach rehabilitacyjno-wychowawczych i in. Podstawowe założenia proponowanego kierunku, a zarazem jego nowatorski charakter, został zatem zakreślony w kilku założeniach: • pogłębiona (w odniesieniu do studiów I stopnia) wiedza na temat niepełnosprawności, mechanizmów socjalizowania, wychowania i kształcenia osób niepełnosprawnych stanowi punkt wyjścia w specjalistycznym przygotowaniu studentów, • absolwent studiów nabywa szeroką wiedzę o sztuce oraz kompetencje w zakresie jej wykorzystywania w sposób zintegrowany z wiedzą o rozwoju i potrzebach osób niepełnosprawnych, • kompetencje absolwenta obejmują umiejętność wykorzystywania różnych technik arteterapeutycznych (m.in. w zakresie sztuk plastycznych, muzycznych, filmowych, literackich) nie tylko w wymiarze terapeutycznym, ale także animacyjnym, np. czasu wolnego osób niepełnosprawnych, • umiejętności wykorzystywania sztuki w procesach terapeutycznych stanowią główny, ale nie jedyny obszar kompetencji terapeutycznych, ponieważ program uwzględnia także inne formy działań terapeutycznych, • kompetencje absolwenta kierunku budowane są na szerokiej wiedzy humanistycznej, • ważny element kompetencji stanowi wiedza na temat mechanizmów społecznych funkcjonowania osób niepełnosprawnych oraz stosowanych wobec nich praktyk społecznych, • ważną rolę w przygotowaniu studentów odgrywają praktyki wykraczające poza standardowe założenia programowe, • w zajęciach programowych zostają uwzględnione nowatorskie sposoby wyrażania artystycznego z zastosowaniem środków technicznych, także metod kształcenia na odległość, • ważna rolę w przygotowaniu studentów odgrywa tutoring z praktyką – każdy student przez cały okres studiów pozostaje pod indywidualną opieką dwóch tutorów (pedagoga specjalnego oraz pracownika placówki), którzy pełnią rolę opiekuna formalnego oraz swoistego doradcy naukowego i metodycznego, spotkania z tutorami będą odbywać się na uczelni oraz w placówce prowadzącej działalność w zakresie opieki, wychowania, kształcenia i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością. Wszystkie powyższe elementy stanowią podstawę do komplementarnej organizacji i realizacji autorskiego programu studiów na kierunku: Pedagogika osób niepełnosprawnych z arteterapią.

PROCES UZYSKANIA DYPLOMU na Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji PEDAGOGIKA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z ARTETERAPIĄ (studia II stopnia stacjonarne i niestacjonarne) Proces uzyskania dyplomu w Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji dla kierunku PEDAGOGIKA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z ARTETERAPIĄ jest organizowany i przebiega zgodnie z odpowiednim zapisem rozdziałów VI i VII Regulaminu Studiów w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach (uchwała Nr 446 zał. Nr 3 Senatu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 21 kwietnia 2015 r. – w załączeniu 5). 1. Student dokonuje wyboru seminarium i promotora, z listy zgłoszonych seminariów dyplomowych w danym roku akademickim . Seminarium dyplomowe trwa 3 semestry. 2. Student wraz z promotorem ustala temat pracy dyplomowej oraz przebieg procesu jej realizacji. 3. Student składa wniosek do Rady Wydziału/ Rady Instytutu o zatwierdzenie tematu pracy dyplomowej, po zaaprobowaniu go przez promotora - załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 28 stycznia 2015 r. – załączeniu 6. 4. Student składa pracę dyplomową w systemie USOS (https://apd.us.edu.pl/) zgodnie z zasadami i harmonogramem archiwizacji prac dyplomowych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach - Zarządzenie nr 16 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 28 stycznia 2015 r. w sprawie wprowadzenia procedury składania i archiwizowania pisemnych prac dyplomowych - – załączeniu 7. 5. Student składa pracę dyplomową w formie drukowanej oraz elektronicznej wraz z kompletem dokumentów, nie później niż do 25 września. 6. Praca dyplomowa powinna być przygotowana w języku zgodnym z wyborem wersji językowej programu kształcenia, zgodnie z wytycznymi i zaleceniami w sprawie organizacji procesu uzyskania dyplomu oraz przygotowania prac dyplomowych na Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach – zamieszczonymi na stronie www.weinoe.us.edu.pl. załącznik 8 7. Dziekan kieruje do recenzji pracę dyplomową, po przyjęciu jej przez promotora. 8. Dziekan przyjmuje recenzje pracy dyplomowej i ewentualnie (przy negatywnej ocenie recenzenta) wyznacza drugiego recenzenta; jeśli drugi recenzent oceni pracę negatywnie, nie może ona być podstawą ukończenia studiów. 9. Dziekan dopuszcza studenta do egzaminu dyplomowego po zrealizowaniu planu studiów i efektów kształcenia przewidzianych programem studiów oraz uzyskaniu pozytywnych ocen pracy dyplomowej. 10. Dziekan wyznacza komisję przeprowadzającą egzamin dyplomowy. 11. Dziekan ustala przewidywany terminu egzaminu dyplomowego, nie później niż w terminie 6 miesięcy od daty, o której mowa w pkt. 5. 12. Komisja przeprowadza ustny egzamin dyplomowy. 13. Dziekan ustala ewentualny termin poprawkowego egzaminu dyplomowego, nie wcześniej niż przed upływem 1 miesiąca i nie później niż po upływie 3 miesięcy, od daty pierwszego egzaminu (dziekan może wyznaczyć ostateczny, dodatkowy termin egzaminu, w przypadku uzyskania przez studenta oceny niedostatecznej w drugim, poprawkowym terminie egzaminu, w przypadku uzyskania oceny niedostatecznej z tego egzaminu, dziekan wydaje decyzję o skreśleniu z listy studentów). 14. Komisja egzaminacyjna oblicza ostateczny wynik studiów na podstawie protokołu egzaminu dyplomowego zgodnie z § 34 pkt. 2 i 3 Regulaminu Studiów w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach z zastrzeżeniem § 34 pkt. 4. 15. Absolwent otrzymuje dyplom ukończenia studiów wyższych odpowiedniego stopnia.

Strategia rozwoju kierunku pedagogika osób niepełnosprawnych z arteterapią ściśle koresponduje z wizją rozwoju Uniwersytetu Śląskiego. Obszary rozwoju kierunku uwzględniają główne zadania kluczowe, cele strategiczne i operacyjne, typy działań określone przez dokument Strategia rozwoju Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach na lata 2012 – 2020, co przyczyni się do zrównoważonego rozwoju kierunku na Wydziale w Uczelni. Pedagogika osób niepełnosprawnych z arteterapią jako kierunek międzyobszarowy obejmuje wiedzę z zakresu edukacji, wychowania, rehabilitacji i funkcjonowania osób z niepełnosprawnością ulokowana także w praktykach społecznych. Kluczowe zadania kierunku obejmują cztery wytyczone cele strategiczne Uniwersytetu: 1. dbałość o poziom prowadzonych badań naukowych i mocne zespoły badawcze; 2. zwiększenie i doskonalenie innowacyjnych, nowoczesnych form kształcenia i oferty dydaktycznej; 3. zintensyfikowanie i poszerzenie współpracy z otoczeniem, z uczelniami zagranicznymi; 4. systemowe zarządzanie kierunkiem na Wydziale zgodnie z systemowym zarządzaniem Uniwersytetem. Realizacja tych celów pozwoli na wyzwalanie kreatywności pracowników i studentów, stworzenie jak najlepszych warunków studiowania i prowadzenia badań naukowych, otwartości na potrzeby Uczelni i współpracujących jednostek zewnętrznych. Obszary działań kierunku Pedagogika osób niepełnosprawnych z arteterapią opierają się na zasadach: otwartości, nowoczesności i kreatywności. Kształtowanie u absolwentów postaw obywatelskich, prospołecznych, które znacząco oddziałują na szeroko rozumiane otoczenie społeczno-gospodarcze. Strategie rozwoju kierunku Pedagogika osób niepełnosprawnych z arteterapią w odniesieniu do celów strategicznych Uniwersytetu Śląskiego obejmują: - Cel strategiczny 1: Silne zespoły badawcze i badania naukowe na światowym poziomie, w tym dotyczący: wspierania rozwoju naukowego pracowników, wdrażania wewnętrznego systemu oceny jakości badań naukowych, stwarzania warunków i możliwości do jak najwyższego rozwoju poziomu naukowego jednostek (Zakładów), kładzenie nacisku na rozwój interdyscyplinarności badań naukowych i prac rozwojowych. - Cel strategiczny 2: Innowacyjne kształcenie i nowoczesna oferta dydaktyczna, m.in. dotyczący: realizacji idei kształcenia ustawicznego i innowacyjnego wobec studentów; wyposażenia studentów w wiedzę i umiejętności specjalistyczne zgodne z kierunkiem studiów oraz możliwościami jej poszerzenia w toku dalszego kształcenia; realizacji studiów na kierunku zgodnie z zasadami organizacyjnymi i programowymi KRK; wykorzystania nowych technologii w procesie kształcenia; zapewnienia wysokiej jakości kształcenia; wspierania merytorycznego, psychologicznego i socjalnego studentów; przystosowania warunków kształcenia do potrzeb osób niepełnosprawnych. - Cel strategiczny 3: Aktywne współdziałanie uczelni z otoczeniem, m.in. dotyczący: współpracy ze szkołami i innymi placówkami opiekuńczo-wychowawczymi, jednostkami samorządowymi, placówkami i instytucjami kulturalnymi, kulturalno-oświatowymi i innymi; współdziałania i koordynacji działań z partnerami zewnętrznymi w celu upowszechnienia i stosowania w praktyce wyników badań naukowych; obejmowania mecenatem oraz patronatami honorowymi przedsięwzięć organizowanych w regionie i kraju; stała współpraca z instytucjami i stowarzyszeniami o zasięgu regionalnym, krajowym i międzynarodowym; kreowanie pozytywnego wizerunku kierunku w mediach i budowanie świadomości marki w otoczeniu zewnętrznym. - Cel strategiczny 4: Systemowe zarządzanie uczelnią, m.in. dotyczący: planowania średnio- i długookresowego działań rozwoju kierunku; pozyskiwania dotacji i grantów na rozwijanie działalności kierunku oraz ich sprawne realizowanie; dbałość o kulturę organizacyjną kierunku na Wydziale w Uczelni; zwiększenia poziomu samoobsługi kandydatów, studentów i pracowników z wykorzystaniem usług dostępnych w Internecie; opracowania planu rozwoju i modernizacji bazy do realizacji dydaktyki.